Büyük Millet Meclisi
23 Nisan 1920'de açılan ve 8 Şubat 1921'de başına ''Türkiye'' ifadesi eklenecek olan Büyük Millet Meclisi'nin (BMM) bazı çarpıcı özellikleri vardır. Yabancı dillerde devlet ''Türk İmparatorluğu'', coğrafi olarak ve vatanımız da ''Türkiye'' diye anılmasına rağmen, devletimizin ismi ilk defa, ''Türkiye'' olarak zikredilmiştir ki bu çok önemlidir. BMM'nin kuruluşu, 1400 yıl sonra devlet hayatında ilk defa ''Türk'' isminin kullanılması anlamına da gelir. BMM'yle beraber, bir İslam devletinde ilk defa bir meclis, ''şura'' görevini yerine getiriyor ve bütün iktidarı ele alıyordu. Dolayısıyla 23 Nisan 1920'nin hem imparatorluğun dağılmasından sonra ortaya çıkan Balkanlar ve Orta Doğu dünyasında hem de İslam aleminde önemli etkileri olmuştur. Bununla birlikte 1877'de açılan Meclis-i Umumi ilk olmasına rağmen bütün iktidara sahip değildi ve yürütmeyi denetleyemiyordu. Ancak BMM, olağanüstü savaş yetkilerini bile denetleyecek durumdaydı. Bu meclis kendisinden sonra görülmeyecek biçimde orduyu denetlemiş ve dış politikaya da denetleyici bir gözle bakmıştır.
23 Nisan 1920'de açılan ve 8 Şubat 1921'de başına ''Türkiye'' ifadesi eklenecek olan Büyük Millet Meclisi'nin (BMM) bazı çarpıcı özellikleri vardır. Yabancı dillerde devlet ''Türk İmparatorluğu'', coğrafi olarak ve vatanımız da ''Türkiye'' diye anılmasına rağmen, devletimizin ismi ilk defa, ''Türkiye'' olarak zikredilmiştir ki bu çok önemlidir. BMM'nin kuruluşu, 1400 yıl sonra devlet hayatında ilk defa ''Türk'' isminin kullanılması anlamına da gelir. BMM'yle beraber, bir İslam devletinde ilk defa bir meclis, ''şura'' görevini yerine getiriyor ve bütün iktidarı ele alıyordu. Dolayısıyla 23 Nisan 1920'nin hem imparatorluğun dağılmasından sonra ortaya çıkan Balkanlar ve Orta Doğu dünyasında hem de İslam aleminde önemli etkileri olmuştur. Bununla birlikte 1877'de açılan Meclis-i Umumi ilk olmasına rağmen bütün iktidara sahip değildi ve yürütmeyi denetleyemiyordu. Ancak BMM, olağanüstü savaş yetkilerini bile denetleyecek durumdaydı. Bu meclis kendisinden sonra görülmeyecek biçimde orduyu denetlemiş ve dış politikaya da denetleyici bir gözle bakmıştır.
İlk Meclis'in İç Yapısı
TBMM'nin İstiklal mücadelesi tarihinde asıl önemi anayasa hukuku açısındandır. İhtilallerde olağanüstü yetkili idareye ve yargıya da kanun yapma yetkisiyle sahip olan meclisler vardır. Fransız İhtilali'nde Konvansiyonel dönem ve Bolşevik dönemde Sovyet idaresi, köy sovyetinden hatta şehirlerde apartman sovyetinden Yüce Sovyet'e kadar uzanan idare bu mirası taşımaktadır. Hiç şüphesiz ki bu dediğimiz yerlerden Sovyetler veya konvansiyonel mecliste yetkiyi tek kişi ele geçirmiştir. Robespierre, Bolşevik Partisi liderlerinin hakimiyeti gibi. 1920'de açılan TBMM'nin reisi hiç şüphesiz hükümet reisi ve başkomutan yetkisine sahiptir.
Meclisin teşekkül tarzı daha ilginçtir. Konvansiyonel meclisler tarihinde özel konuma sahip bu meclisin yapısı 16 Mart'ta, ikinci işgal diyebileceğimiz İngilizlerin İstanbul'u tekrar işgal etmeleri ve Mebusan Meclisi'ni kapatıp üyeleri sürmesiyle doğan krize cevap veriyor. Bir ay içinde eski Mebusan Meclisi üyeleri olduğu gibi Ankara'nın tabii üyesi sayılıyorlar. Bundan başka, vilayetlerden gelen seçilmiş delegeler Müdafaa-i Milli Hukuk Cemiyeti delegeleri ile bir araya gelmektedir.
Atatürk'ün Devrimi
1923 yılında gelen yenilik Meclis'ten ibaret değildir, rejim değişti. Saltanat bitti, Cumhuriyet geldi. Devlet ortadan kalkmadı, bir devamlılık içinde sadece rejim değişti. Başkaları bize ''Türkiye'' diyordu; ilk defa biz de kendimize ''Türkiye'' dedik. Ama 1923 sonrası yaşananlar 1923 kadar önemlidir. Mustafa Kemal Paşa, Medeni Kanun'u getirdi, hukukun Romanizasyon sürecini tamamladı. O dönemde iktisadi sistemin ıslahına geçildi ve köyden aşar vergisi kaldırıldı. Eğitim ve sağlıkta da ciddi reformlar yapıldı. Her toplumun yenilenmesi gerekir. Yenilenme olmadan hiçbir kurumu yaşatamazsınız. Türkiye, Cumhuriyet ile değişti. İkinci Dünya Savaşı'na girmedik, birikim yaptık. O birikimle yeni endüstriye girdik. İki asırddır Batı Orduları karşısında savaşabilmek ve direnebilmek için yeni ilimleri, teknikleri öğrenmek zorundaydık. Öğrendik, onları geliştirdik. Batılılaşmak için Batılılaşmadık, ayakta kalmak için Batı'nın kurumlarını aldık ve devam ediyoruz. Bugün de bu kurala uymak, Batı- Doğu kavgasından kaçınmak zorundayız...
Kullanılan kaynak: Dakikalar içinde Atatürk ve Dünyası; askeri, siyasi ve özel hayatı- SAYFALAR: 160-162-304 - İlber ORTAYLI
